Trzeci tom trylogii Stefana Żeromskiego „ Walka z szatanem ”, obejmującej panoramę życia polskiego w okresie przedwojennym i w latach pierwszej wojny światowej.
Ciąg dalszy „walki z szatanem” o sprawiedliwszy świat. Ryszard Nienaski i jego ukochana żona Xenia nie żyją. On zginął z rąk członków organizacji z pogranicza podziemia anarchistycznego i bandytyzmu. Ona umarła na tyfus. Ich majątek oraz obowiązek wykonania testamentu spada na ojca Xeni, aferzystę i oszusta. Musi on stoczyć walkę o zachowanie tego „łupu” z niebezpiecznym pretendentem do udziału w bogactwie, malarzem Śnicą.
Niektóre części utworu utrzymane są w poetyce drapieżnego naturalizmu. Wyróżniają się także obrazy życia – czy to wielkomiejskiego Paryża, czy prowincjonalnej galicyjskiej Posuchy – oraz obrazy wojny, kreślone z pasją wyrażającą antywojenny protest pisarza.